Σωματοποίηση: όταν το σώμα εκφράζει την ψυχική δυσφορία
Δούκα Όλγα (Κλινική ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια)
Ζανάκης Βασίλης (Ψυχοθεραπευτής)
Ψωμιάδη Όλγα (Ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια)
Η σωματοποίηση των ψυχικών καταστάσεων αναφέρεται στη διαδικασία με την οποία η ψυχολογική ή συναισθηματική δυσφορία εκφράζεται ως σωματικά συμπτώματα. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε σωματικά παράπονα και πόνους ή συμπτώματα που δεν μπορούν πολλές φορές να αποδοθούν σε οργανικό πρόβλημα.
Η σωματοποίηση θεωρείται ότι συμβαίνει προκειμένου ένα άτομο να αντιμετωπίσει την ψυχολογική δυσφορία ή συναισθηματική σύγκρουση που δεν είναι σε θέση ή δεν θέλει να εκφράσει ή να αναγνωρίσει άμεσα. Για παράδειγμα, ένα άτομο που βιώνει υψηλά επίπεδα στρες ή άγχους μπορεί να παρουσιάσει πονοκεφάλους, μυϊκούς πόνους ή προβλήματα στο στομάχι, αντί να εκφράσει ή να αναγνωρίσει άμεσα τη συναισθηματική του κατάσταση.
Δεν θα μπορούσαμε λοιπόν να αγνοήσουμε το ψυχο-συναισθηματικό στοιχείο που ξεδιπλώνεται και αποκαλύπτεται πίσω από το σωματικό σύμπτωμα. Οι ψυχοσωματικοί ψυχαναλυτές υποθέτουν ότι υπάρχει ένας δεσμός ανάμεσα στην ψυχική αιτιότητα και στον καθορισμό της σωματικής νόσου, χωρίς αυτό να σημαίνει ψυχογένεση της νόσου.
Θα λέγαμε ότι το σωματικό σύμπτωμα μπορεί να γίνει ένα «ψυχικό αντικείμενο» για τον ασθενή στο οποίο θα συνεισφέρει εκ νέου ο ίδιος ως υποκείμενο, ως προς την αναδιοργάνωσή του, ως ένα αντικείμενο που καλείται να αντικαταστήσει λίγο ή πολύ και με κάποιον τρόπο το χαμένο αντικείμενο που υπήρξε πηγή της αρχικής αποδιοργάνωσης του.
Στην Ομάδα Εργασίας θα εξετάσουμε τους ασυνείδητους μηχανισμούς που εμπλέκονται στη σωματοποίηση, θα παρουσιάσουμε ορισμένα κλινικά παραδείγματα από την εμπειρία των ομιλητών και θα συζητήσουμε για θεραπευτικές προσεγγίσεις σε αυτό το σύνθετο και ολοένα αυξανόμενο φαινόμενο.
Η Όλγα Δούκα σπούδασε Κλινική Ψυχολογία και Ψυχοπαθολογία στο Université d’AixMarseille I, όπου απέκτησε τον πτυχιακό και μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών. Ερχόμενη στην Ελλάδα εκπαιδεύτηκε ως ομαδική αναλύτρια και οικογενειακή θεραπεύτρια και εργάστηκε αρκετά χρόνια σε κέντρα ειδικών θεραπειών με παιδιά και με τους γονείς τους καθώς και στην Fairy Tale Projective Test Society που είχε στόχο τη μελέτη και προώθηση του προβολικού τεστ παγκοσμίως. Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια εργάζεται ιδιωτικά ως ψυχοθεραπεύτρια. Είναι ιδρυτικό μέλος και πρόεδρος του Ελληνικού Εκπαιδευτικού Ινστιτούτου Αναλυτικής Ψυχοθεραπείας Ομάδας και Οικογένειας.
Ο Βασίλης Ζανάκης έχει κάνει σπουδές Ψυχολογίας και Οικονομικών στο University of Pennsylvania, Φιλαδέλφεια, Η.Π.Α.
Εκπαίδευση και εξειδίκευση στην ψυχοθεραπεία αναλυτικού τύπου ατόμου, ομάδας, ζεύγους και οικογένειας.
Τακτικό Μέλος και Διδάσκον του Ελληνικού Εκπαιδευτικού Ινστιτούτου Αναλυτικής Ψυχοθεραπείας Ομάδας και Οικογένειας (www.elekin.gr)
Μέλος του International Association for Group Psychotherapy and Group Processes (IAGP.com).
Η Όλγα Ψωμιάδη είναι απόφοιτος του τμήματος ψυχολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές στην Ψυχολογία (MA in Psychology) στο New York University (NYU) της Νέας Υόρκης των Η.Π.Α., και εξειδίκευση στην ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία, ατόμου, ομάδας, ζεύγους και οικογένειας, καθώς και στη συμβουλευτική γονέων. Έχει επίσης πτυχίο Οικονομικών από το Wharton School του University of Pennsylvania της Φιλαδέλφειας των Η.Π.Α.
Είναι Τακτικό Μέλος του Συλλόγου Ελλήνων Ψυχολόγων, Ιδρυτικό Μέλος και Διδάσκουσα του Ελληνικού Εκπαιδευτικού Ινστιτούτου Αναλυτικής Ψυχοθεραπείας Ομάδας και Οικογένειας (ΕΛ.ΕΚ.ΙΝ.), Associate Member του American Psychological Association (APA), Μέλος του International Association for Group Psychotherapy and Group Processes (IAGP) και πιστοποιημένη Εκπαιδεύτρια στο μοντέλο Gordon Εκπαίδευσης Αποτελεσματικού Γονέα (Certified Trainer – Gordon Parent Effectiveness Training). Έχει εργαστεί σε διάφορες εταιρείες και φορείς στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και τα τελευταία χρόνια διατηρεί ιδιωτικό γραφείο στην Αθήνα ως ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια. Πραγματοποιεί ατομικές συνεδρίες, ομαδική και οικογενειακή θεραπεία και συμβουλευτική γονέων στην ελληνική και αγγλική γλώσσα.
Ομάδα εργασίας ΄Β
Ένα σώμα να ανήκω: η περίπτωση μιας υιοθεσίας
Μαγγανά Κατερίνα (Ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεύτρια – συγγραφέας)
Μαγουλά Έφη (Ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεύτρια)
Μανωλοπούλου Δωροθέα (Ψυχολόγος – Αναλυτική ψυχοθεραπεύτρια)
Με αφορμή την ψυχική εργασία με μια γυναίκα που υιοθετήθηκε από την αδελφή της βιολογικής μητέρας όταν ήταν έξι μηνών θα διερευνήσουμε ασυνείδητες, άδηλες μνήμες του σώματος και πως αυτές εμπλέκονται στις ψυχοποιητικές λειτουργίες του υποκειμένου. Μέσα από το κλινικό υλικό θα προσεγγίσουμε πως το αισθητηριακό αποτύπωμα των πρώτων μηνών της ζωής, σε συνδυασμό με την εξαρτητική σχέση που αναπτύχθηκε στη συνέχεια με την υιοθετούσα μητέρα, παρήγαγαν ένα δυστοπικό ψυχικό πεπρωμένο. Η ασθενής αναζητούσε διαρκώς ένα σώμα να ανήκει – κυριολεκτικά και μεταφορικά- ενώ δεν είχε κατορθώσει να ανήκει η ίδια στο δικό της γυναικείο σώμα. Το ερώτημά της, που επανερχόταν τακτικά τον πρώτο καιρό της θεραπείας: «Μα είναι δυνατόν να θυμάμαι κάτι από τόσο μικρή ηλικία;» θα αποτελέσει πεδίο εξερεύνησης και σκέψης για την εργασία στην παρούσα ομάδα.
Η Αικατερίνη Μαγγανά είναι ψυχολόγος MSc – ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεύτρια – συγγραφέας, πρόσεδρο μέλος και διδάσκουσα του Ελληνικού Εκπαιδευτικού Ινστιτούτου Αναλυτικής Θεραπείας ομάδας και οικογένειας. Συνεργάζεται με το ίδρυμα Θεοχαράκη ως εισηγήτρια διαλέξεων & σεμιναρίων ψυχολογικού περιεχομένου. Έχει σχεδιάσει και παραδώσει σεμινάρια ψυχολογίας σε Λύκεια στο πλαίσιο των εκπαιδευτικών προγραμμάτων του Ιδρύματος Αικ. Λασκαρίδη με θεματικές το άγχος και τις εξαρτήσεις. Έχει επίσης συνεργαστεί με το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης και τον Ελληνικό Κόσμο.
Έχει παρουσιάσει επιστημονικές εργασίες της στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Από το 2003 ως το 2017 συνεργάστηκε με μηνιαίο ένθετο της εφημερίδας Έθνος, με άρθρα για θέματα ψυχολογίας κυρίως παιδιού και οικογένειας.
Έχει συνεργαστεί με τον εικαστικό Γιώργο Λάππα στο βιβλίο « Maqams of Blood and Maqams of Milk». Το 2013 έλαβε το βραβείο κοινού για το θεατρικό της έργο Έφη.
Από το Ευτυχία (καλύτερο νεοελληνικό έργο, θεατρικά βραβεία περιοδικού Αθηνοράματος).
Από τις εκδόσεις Αρμός κυκλοφορούν τα βιβλία της: «Ένα Φύλλο που πέφτει. Μια ιστορία για τον πόνο και το πείσμα της ζωής», «Όταν η ψυχή διαταράσσει το σώμα» & «Έφη. Από το Ευτυχία».
Η Ευφροσύνη Μαγουλά είναι αναλυτική ψυχοθεραπεύτρια και ιδρυτικό μέλος του ΕΛ.ΕΚ.ΙΝ. Απόφοιτος του κολεγίου ΑΚΜΗ στην Ειδική Παιδαγωγική. Απόφοιτος Ανθρωπιστικών Σπουδών του ΕΑΠ. Εκπαίδευση στην Ελληνική Εταιρεία Αναλυτικής Ομαδικής & Οικογενειακής Ψυχοθεραπείας.
Η Δωροθέα Μανωλοπούλου σπούδασε Ψυχολογία στη Μ. Βρετανία στο Πανεπιστήμιο Goldsmiths και έλαβε μεταπτυχιακό τίτλο στην Ψυχανάλυση από το πανεπιστήμιο Brunel του Λονδίνου. Εκπαιδεύτηκε ως αναλυτική ψυχοθεραπεύτρια, ομάδας, ζεύγους και οικογένειας, ενώ παράλληλα έχει ειδικευτεί ψυχοθεραπευτικά και στο Αναπτυξιακό Τραύμα (NARM). Εργάστηκε σε ψυχιατρικές κλινικές, σε κοινωνικές υπηρεσίες και σχολεία, και ήταν επιστημονικός συνεργάτης του Νοσοκομείου Παίδων Αγ. Σοφία στη Μονάδα Εφηβικής Υγείας. Εργάστηκε επίσης, ως εκπαιδεύτρια στο Κέντρο Εφαρμοσμένης Ψυχοθεραπείας και Συμβουλευτικής. Είναι ιδρυτικό μέλος και διδάσκουσα στο Ελληνικό Εκπαιδευτικό Ινστιτούτο Αναλυτικής Ψυχοθεραπείας Ομάδας και Οικογένειας (ΕΛ.ΕΚ.ΙΝ) και παράλληλα διατηρεί το γραφείο της. Είναι μέλος του συλλόγου Ελλήνων Ψυχολόγων, καθώς και της International Association of Group Psychotherapy (IAGP).